"daar t Duyts Canon in de gevel staat"

In 1736 koopt Anthonij van Oostrom een huis in de Grote Kattenburgerstraat van een Proefmeester van 't geschut, met een toepasselijke gevelsteen: 't Duyts Canon.
Dit huis is in wijk 16, verpondingsnummer 338; dat is in 1805: klein nummer 16, in 1853: T756 kadaster H2020, en in 1875 huisnummer 32 (en kadastraal N228 in 1901). Kortom, Grote Kattenburgerstraat 32. Hij gaat er echt wonen, blijkens de 'persoonlijke quotisatie' (aanslag) van 350 gulden op een inkomen van 1000 gulden, in het jaar 1742.

Laten we eerst eens zien wat de geschiedenis van dat huis was. Het werd gebouwd ca. 1661, toen Kattenburg na constructie opende voor verkoop in 1660.

[51/136v]

f 917

??den Compareerde voor ons Gerard Hoffelaer en Roetert Ernst
schepenen schelden quyt aen Alexander Coster statsbosschieter
een erf getek:t No 3, gelegen a:de groote Cattenburghstraet
a/d Zuijtzyde, uit perceel A, breet 22 voeth en lang
a/d Oostzijde 60 voeth 10 duijm en a/d Noortzijde 61 voeth
4 duijm, belent No 2 a/d Oostzijde en No 4 a/d Noortzijde,
streckende voor van de straet tot achter No 30 en voorts
in all schijn & geliede & den 12 october 1660.

Alexander Coster koopt op 9 maart 1661 erf No.2 ernaast (ten oosten) en op 9 maart 1662 No.30 (net achter No.3) van de oorspronkelijke eigenaren. Hij heeft dus een blok van 3 huizen tesamen. Hij maakt gebruik van de nieuwe mogelijkheden, en begint hij ook een wapenhandel of zet hij z'n favoriete instrument in de gevel?

[55/142v]

f 5800 gl
in termijnen

Wij Cornelis Backer en Cornelis Cloeck Schepenen
in Amsterdam oirconden en kennen dat voor ons
gecompareert zijn Maristje Coster Wed:we van ...
Carsteman voor 1/4. Cornelis Coster ... voor 1/4
mitsgaders voor ... Coster Hendrick ...
als voogden van ... & Margrietje Coster ..
alle kinderen & erfgenamen van Alexander
in zijn leven ?? constapel hier ter steed(?)
ende gelieden ... dat de voornoemde
Martisje Coster .. geassisteer zijnde
met hare voornoemde broeder Cornelis Coster
... voogd in dezen ... Coster
Hendricks Luijken de voornoemde Cornelis
Coster hare vierendelen zoo men die naest
conden krijgen met hare voorsz voogds
hand ...& consent van de raden
... 10 januarii
1669 ... originelijk ..

geregistreert verkogt, afgedragen &
quytgeschouden te hebben Claes Mijndertsz
Boer ?? een huijs en erve staende
en leggende in de grote kattenburgstraet
getekent N.1 daert franse kartouw in de
gevel staet, belend ?? Jacobsz Wael,
midden voor den dele, en achter inde een
gemene schutting, alwaer de galderij de
muijr gebruijkt bij gedoghen, ..
Jan Pietersz ?elck te zamen aen de
Westzijde, ende ?endrik Jansz voorn aen de
Osotzijde met de gemene muijr en loden
goot, op Claes Barentsz achter ende .. gemene
schutting, sterckende voor van de straet
tot achter aent huijs van de verkoper getk:
N.2 met de gemene schutting, alwaer dit
huijs sijn uitgang heeft, en sal behouden ...
t huijs N.2 in de klijne kattenburgstraet
veronderstaende dat de kas staende in de
gemene muijr staet bij gedoghen, dat mede
de Copers sijn regenwaeter sal moeten vangen
en leiden op en over sijn eigen grond, voorts in
allen schijn voorsz huijs en erve alvast
gelegen is, beheynt en betimmert staet / ende
sij comparanten gelieden daaraf. al voldaen
ende betaeltte wesen den laetsten penning
met den eersten. Zoo dat daeromme in ....
..principalen, Joannes Carsteman &
.... voor ...
Maristje Costers ... Cornelis Coster ...
Coser ... Coster de Jonge &
Margrietje Costers als borgen beloofden ...
... de voornoemde voogd
onder verband van alle der voornoemden ...
...end principalen & ... van alle
hunne ... goederen roerende &c voorz
huijs en erve in ...voorsz te vrijen &
vrij te waaren Jaar en dagh ... in gelijken
schulidg is te doen & alle oude brieven af te
... beloofden ... zonder arg of list
in oirconde get: den 12 februarii 1669

Dus Alexander Coster, de stadsbusschieter, heeft circa 1661-1662 een huis met een mooie gevel laten maken, met een afbeelding van een kanon (een 'Frans Kartouw' kan zo'n 48 pond ijzer schieten). Hij heeft er maar kort plezier van gehad, want hij overlijdt in 1669...

[85/3v]

f 4000 C

Wij & gecompareert is ? Jans Bontridder
eerder wed:e van Claes Mijndertsz de Boer en Laert
van Symon Joosten van Geervliet met Anthony
Bruinenburg als haar gecoosen voogd in deesen
Jan Bruineneburg Tobias van Caan, en de voorn:e
Anthonij Bruisenburg hare vierendelen zoo men die &
en geliede met de geseide voogd hand by weeten ...
vercogt, opgedragen en quytgeschouden te hebben
aan Pieter Mansveld een huijs en erve staande
en leggende in de grote Cattenburgstraat getek
No.1 daer 't Franse Cartou in de gevel staat nader
uitgedruct in de oude brief van quytschelding van dato
12 feb 1669 ten behoeve van de voorn: Claes Mijndertsz
Boer verleeden waardoor met relatie tot deze ...
brief gestooken en opbesegelt is; ende zy Comp:e gliede
hieraf al voldaan en wel betaalt te wesen den laatsten
penn: met den eersten zoodat zij daaromme als
principale en de voorn"e Jan Bruinenburg als borg
(onder renunciatie van de benficien ordinis et excussionis
d'offerte &a beloofden onder verbant van alle hunne
goederen roerende & voorn. perceel te vrijen ...
beloofden & zonder arg & in oirconde 28 Jan 1711

Pieter Mansveld komt uit Lübeck. Hij wil wat nieuws, of ergert zich aan de Franse connotatie. Hij laat de gevelsteen van een nieuwe naam voozien. Daarbij wordt de linkervoet van de kanonnier aangetast, en het kanon komt wat te zweven op het banier.

Maar vanaf nu heet het huis 't Duijts Cannon - en dat gebruikt evenveel letters, en dezelfde afbeelding! De verandering blijkt bij verkoop, als Pieter overlijdt.

[108/323v]

f 5000 Ct

Wij Jan Jeronimus Boreel en Mattheus Alewyn, Schepenen
in Amsterdam, oirconden en kennen, dat voor ons gecompareert is Gerrit
Onstenk, makelaar, als volgens ? op den 18 maart 1734 voor
Abraham van Limburg de Jonge, Notaris en zekere getuygen alhier
verlieden, ons schepenen originelyk vertoond, ten deezen speicalyk
gevolmachtigd van Magdalena Mansveld, bejaarde dochter
dewelke volgens Testament, op den 25 Januarii 1706, voor Pieter
Uldrix, Notaris en zekere getuygen tot Batavia gepasseert, eenige
erfgenaam is van haar Broeder Pieter Mansveld, die by ord:s
quytscheldinge, van dato 28 januarii 1711, den eygendom becomen
heeft tot het nagemelte perceel, zynde hy Comparant in de naam
van de Constituante geassisteert met Michiel van den Ende, als
haar gekozen voogd in deezen, Hendrik van Stigt, hy Gerrit
Onstenk, ende zelve Michiel van den Ende haare vierendeeelen
zo men die naast konde gekrygen. Ende geliede in diervoegen met
des Constituantes gemelte voogds hand, by weten en consent van
den Raade dezer stede en goeddunken van haare vierendeelen
voornoemd, verkocht opgedragen en quytgeschouden te hebben aan
Aart van der Sand, Proefmeester van 't Geschut, een huys en erve,
geteekent N.1 staande en leggende vooraan in de Groote Cattenburg
straat, daar 't Duyts Canon in de gevel staat, Belend
Jan Slegt met een vrye
muur, voor, verder met een
gemeene schutting, aan de
westzyde, en Cornelius Temminck-
hof, met een gemeene muur en
looden goot voor, en verders
met een gemeene schutting
aan de oostzyde; streckende
voor van de straat tot achter
aan Johannes Halmer en
Herman Mol of N.2
met eengemeene schutting alwaar sit huys zyn vrye uytgang heeft en zal
behoouden ondert huys W.2 in de Kleyne Cattenburgstraat
ingevolge van zekere
conventie op den 29 may
1715 voor Isaac Beukelaar
Notaris en zekere getuygen
alhier verlieden
; voorts met zodanige vryheeden
servituten en gemeenschappen als het voorn: perceel zoude
mogen hebben en de oude brieven daar van zynde mede brengen
in alle schyne het zelve aldaar gelegen is
beheynt en betimmert staart. Ende hy Comparant in de naam
van de Constituante geliede daarvan al voldaan en wel betaald
te zijn den laatsten penning met den eersten; zodat hy daaromme
beloofde (onder verband van alle des voorn: Constituantes
goederen, roerende &a) het voorsz huys en erve te vryen en vry
te waaren Jaar en dag, als men in gelyke schuldig is te doen en
alle oude brieven at te neemen. Sonder arg of list in oirconde &
den 15 april 1734.

Gelukkig werd dus een waardig bewoner gevonden voor het pand: een proefmeester van het geschut - misschien werkend op de staatswerf voor het huis? Maar hij past bij de gevelsteen van 't Duijts Cannon, al blijft hij maar twee jaar.

[110/26]

f6000 Cont

Wy & schepenen in Amsterdam oirconden en
kennen dat voor ons gecompareert is Aart van der
Sand, Proefmeester van't geschut, als, volgens
ordinaris quytscheldingbrief van dato den 15 april
1734 het regt van den eygendom verkregen hebbende
tot het perceel nagemelt. Ende geliede verkogt
opgedragen en quytgeschouden te hebben aen
Anthony van Oosterum een huys en erve
geteekent W.1 staande en leggende vooraan in de
grooten kattenburgsstraat, daar 't Duyts Canon
in de gevel staat; met zodanige belendenen
strekkinge, vrij en onvrijheden als het voorn
perceel is hebbende en ter voorn. plaatse
gelegen is beheynt en betimmert staat,
en zodanig als nader staet uytgedrukt in de
oude brieven van quytscheldinge daervan zynde
waartoe ook in dezen in allen deelen werd
gerefereert, zynde deze daarop door de voorz.
gedragsbrieven hiervooren in t hooft dezes gemelt,
van dato 15 april 1734 gestoken en bezegelt.
Ende hy Comparant geliede daarvan al voldaen
en wel betaalt te zijn den laatsten penning
met den eersten; zo dat hy daaromme beloofde
(onder verband van alle zyne goederen
roerende &a) het voorsz huys en erve te
vryen en vry te waaren Jaer en dag, als men
in gelyke schuldig is te doen en alle oude
brieven at te neemen Zonder arg & in oirconde
& dezen 26 april 1736.

Van Anthonij van Oostrom, de horlogemaker, weten we dat hij het pand lang heeft bewoond. Pas vlak voor zijn dood gaat hij op de Binnen Amstel wonen. Maar hij heeft veel huizen (en investeert bijvoorbeeld ook in Westindië). Een daarvan is Singel 77, dat hij in 1744 koopt met zijn partner Jan Leerhoff. Leerhoff is duits, en krijgt een duitse gevelsteen op hun gemeenschappelijke pand. Waarom weten we niet, en ook niet wat Anthonij van Oostrom ter vervanging heeft aangebracht, want volgende koopactes blijven refereren naar 't Duyts Canon!

[155/309]

f 8150
Contant

Wij Pieter Muilman & Pieter de Smeth,
Schepenen in Amsterdam orikonden en kennen
dat voor ons gecompareert is Willem van
Oostrom minderjarig jongman woonende binnen
dese stad ? van haar ?? Groot Mogende de
Heeren Staaten van Holland en ???
geobteneert hebbende ?? supple?
van zyner ouderdom naar ?? de bezegelde
brieven als 7 juni 1780 ons schepenen vertoont
en dat Secretaire alhier in 57 schepenen
Minst Register folio 136 v:so geregistreert synde hy
?? de eenige ??
?? van wylen Cornelia van Vilsteren
by leven weduwe en vermogend de Mutueele
?? wille op den 20 October 1763 voor
Philippus Roos Notaris en zeekere getuigen
alhier gepasseert. Erfgename ??
is geweest van mede wylen Anthony van Oostrom
M:r horlogiemaker die by ordinaris kwytscheldige
?? den 29 April 1736 den eygendom bekomen
heeft tot naebeschreve huis & erve by
comparant geliede uit de hand verkocht en ???
als na opgedragen en qwytgeschouden te hebben aan
Carel Cleene een huis en erve, geteekent No 1
staande en liggende vooraan in de Groote Cattenburgstraat
daar het Duyts Canon in de gevel staat met zodanige
belendenen, streckinge, ???
als het voor? perceel is hebbende en ??
?? geleegen en behynt ien
betimmert ? zodanig als ?? staat uitgedruckt
in de oude brieven van kwytscheldinge daar van
zynde, [etcetera]
May 8, 1781.

de gevelsteen is dan al verplaatst...

[175/68v]

f 2025 Contant

Wij gevompareers ... als op folio 67 tot aan

8ste in dezelve opdragt brief maken
hebbende de voorn Pieter Embriegs by brieven
van ordinaris ... sub dato 29 July A:o 1797
den eigendom van ... perceel bekoomen
gehad.
Ende zy comparenten in.. voorsz bekenden
op den 17 augustus A:o 1801 in publ veiling verkogt
te hebben ... opgedragen en kwytgscholden
aan Hendrik Janse touw?? een huis
& erve staande & geleegen in de groote kattenburger
straat tussen het plein en de eerste dwarsstraat
daar het Duitsche Canon in de gevel staat
D.3 Gr.19 No 16
En dat met zodanige belendenen &, als op f:o 1
tot aan het begin de quitanties, en dan de
quitantie/ onder verband van alle des nagelatenen
goed:n van voorn: wylen Pieter Embriegs
zo te nemen als enz. ord:s ..., ten einde
... In oirconde den 20 October A:o 1801
(get.) A A van der Marck

nu is hij echt wel weg...

Uiteindelijk zal het huis op de Groote Kattenburgerstraat in 1956 gesloopt worden in een grootschalig herbouwen van Kattenburg. Deze foto, september 1956, voor de sloop in 1964, laat zien dat er nog een nieuwe gevel voor is gezet - de data zijn net leesbaar met loep als 1736 (hoewel dat laatste cijfer moeilijk is) en 1918 - suggererende dat men een geveldatum van Anthonij van Oostrom heeft overgenomen bij een renovatie in 1918, en dus een indirecte aanwijzing gevend voor zijn gevelherziening. Misschien heeft hij de steen tijdelijk opgeslagen.
De Kattenburgerstraat loopt nu waar het huis stond. Hier is het uitzicht ten noorden en ten zuiden vanaf de locatie. Dit zag Anthoni van Oostrom als hij zijn deur uitstapte.

naar huis