Nederlands tijdschrift voor Natuurkunde, September 1999.


Job & Head hunters


Sander Bais

Instituut voor Theoretische Fysica
Universiteit van Amsterdam


    Een tekort aan bèta's. Niet verbazingwekkend, wel leuk. Dat vijzelt ons wankel imago in de echte wereld weer op. Niet langer overbodig zowaar. Gouden tijden voor aan de ene kant baantjesjagers en aan de andere koppie-koppiejagers nadat jarenlang de outplacement officers ofwel koppensnellers het voor het zeggen hadden. Alles wat zich tussen blokhoofd en atoomkop bevindt heeft nu zo een baan. Toch is het niet alles goud wat blinkt, sterker nog, er is goud dat helemaal niet blinkt. Een vaste baan aan een universiteit voor iemand die echt wetenschap wil (en kan) bedrijven is nog altijd heel ver te zoeken. De NRC griste onlangs de redenen van het Web waarom zelfs God geen vaste aanstelling aan een amerikaanse universiteit kon krijgen:

    Hij had slechts één belangrijke publikatie. Deze bevatte geen referenties. Deze was niet gepubliceerd in een gerefereerd tijdschrift. Er bestond twijfel over wie de eigenlijke auteur was. Het zou waar kunnen zijn dat hij de wereld heeft geschapen, maar wat heeft hij sindsdien nog gepresteerd? De wetenschappelijke wereld is er niet in geslaagd zijn resultaten te dupliceren. Hij heeft nooit toestemming gevraagd aan de ethische toetsingscommissie om met mensen te experimenteren. Toen één van de experimenten uit de hand dreigde te lopen heeft hij dit proberen af te dekken door de betrokkenen te verdrinken. Als proefpersonen zich niet gedroegen zoals hij dat verwachtte werden ze uit het sample verwijderd. Hij vertoonde zich zelden voor de studenten en gaf hen slechts de opdracht het boek te bestuderen. Hij liet het geven van colleges aan zijn zoon over. Hij verwijderde de eerste twee leerlingen omdat zij te veel leerden . Hoewel er slechts tien geboden waren zakten de meeste studenten voor de test. Zijn kantooruren waren onregelmatig en werden gehouden op een bergtop.

    Blasfemie is maar een schrale troost. Voor de door verwondering gedreven persoon bestaat maatschappelijk kennelijk nog altijd weinig waardering. Gouden bergen en ivoren torens blijven vooralsnog strikt gescheiden. De wereld is de wonderen nog niet uit en de ware nieuwsgierigaard ziet zich nog immer genoodzaakt om een groot aantal jaren op eigen risico de wereld rond te trekken als een soort veredelde troubadour, handelsreiziger in kennis en als het meezit intellectuele stuntman. Gevangene van academische onzekerheidsrelaties. En dat terwijl de postdocs bij uitstek de dragers zijn van de globale kennisinfrastructuur, zij zijn de intermediairen van de kennisuitwisseling, de wetenschappelijke kruisbestuivers. Dat wordt op een pijnlijke manier duidelijk, juist nu de algemene beschikbaarheid van wetenschappelijke kennis in de vorm van artikelen op internet zo'n spectaculaire vorm heeft aangenomen; een prachtig experiment waaruit blijkt dat de toegankelijkheid van kennis bepaald niet impliceert dat mensen in staat zouden zijn die kennis te consumeren of naar waarde te schatten. Integendeel. In de postdoc-hoofden echter gebeurt dat wel en daar wordt de toekomst van de wetenschap meer bevochten dan in de strategische nota's van de bestuurlijke bovenlaag. Deze zwerm van nietgelokaliseerde experts wordt echter wel in hoge mate aan zijn lot overgelaten. Als je er niet in slaagt om zelf weer een volgend fellowship te vinden dan is dat jammer want `wij hebben geen baan te vergeven'. Schrijnend is de ironie die uit onderstaande Rejected Rejection spreekt (een bijdrage van Gretchen F. Stoloff aan een `gossip site' op het Web).

    Herbert A. Millington
    Chair - Search Committee
    412A Clarkson Hall
    Whitson University
    College Hill, MA 34109

    Dear professor Millingon,

    Thank you for your letter of March 16. After careful consideration, I regret to inform you that I am unable to accept your refusal to offer me an assistant professor position in your department.

    This year I have been particularly fortunate in receiving an unusually large number of rejection letters. With such a varied and promising field of candidates it is impossible for me to accept all refusals.

    Despite Whitson's outstanding qualifications and previous experience in rejecting applicants, I find that your rejection does not meet my needs at this time. Therefore, I will assume the position of assistant professor in your department this August.
    I look forward to seeing you then.

    Best of luck in rejecting future applicants

    Sincerely,

    Chris L. Jensen

    Je moet wel erg goed en gemotiveerd zijn - om niet te zeggen een doorzetter tegen beter weten in - om te slagen en het o zo verheven maar gejaagde en onzekere zwerversbestaan achter je te kunnen laten. Dat vraagt ook vaak aanzienlijke offers in de persoonlijke huisje-tuintje-boompje-pensioentje sfeer. Er staat ook wel wat tegenover gelukkig. Postdoc jaren zijn onzekere maar juist daardoor ook avontuurlijke jaren die velen als de meest boeiende van hun gehele carriëre herinneren, omdat het buitengewoon stimulerend is om in een ver land een tijd aan een wetenschappelijk topinstituut te verkeren. Vleesgeworden internationalisering. Uiteindelijk kom je tot de slotsom dat als je alles bij elkaar optelt de ene plaats niet eens zoveel beter is dan de andere maar wel heel anders. Dat zaken op totaal verschillende manieren tot stand gebracht kunnen worden. Deze ``cross cultural experience'' heeft een intrinsieke kwaliteit. Ze leidt tot een hoge mate van zelfkennis, en het doorgronden en relativeren van je eigen bronnen/achtergronden lijkt me het primaire doel van elke vorm van educatie. Anderzijds leidt ze ook tot een trefzeker opereren in de internationale arena en dat is bagage die in de hedendaagse globale economie een algemene waarde vertegenwoordigt. Bagage die je bovendien niet gauw kwijtraakt.

    Ik wil niet de indruk wekken dat er alleen maar slecht nieuws is, dat zou geen recht doen aan enige recente ontwikkelingen. Met name de FOM heeft als pleister op de academische wonde een aantal belangrijke initiatieven genomen waarbij zij voor zeer getalenteerden niet alleen een prestigeus fellowship uit de kast trekt, maar juist ook aan die belangrijke en gerechtvaardigde behoefte aan zekerheid tegemoet komt en dat nadrukkelijk ook voor vrouwen met een wetenschappelijke ambitie. Daar is in het huidige korte termijn denken van paars waarin flexibilisering van de arbeidsmarkt het zaligmakende credo is, enige moed voor nodig. Een voorbeeldige druppel op een gloeiende plaat, maar de gevolgen zullen niet uitblijven, de werkelijke winnaars zijn niet alleen betrokkenen maar ook het vakgebied, de universiteiten en zelfs de samenleving als geheel. Ik denk dat we er met z'n allen uiteindelijk wel weer de verrassende vruchten van zullen plukken.




F.A. Bais
1999-09-16